QUY TRÌNH HUẤN LUYỆN VÀ KHAI THÁC TINH LỢN ĐỰC GIỐNG TẠI TRẠI GIỐNG CÂY TRỒNG VẬT NUÔI THỦY SẢN
Trong chăn nuôi, lợn đực giống có vai trò rất quan trọng trong việc cải thiện khả năng sản xuất, chất lượng đàn giống của thế hệ sau. Giá trị của một con lợn đực giống tốt sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều so với một con nái, nhất là, trong điều kiện hiện nay, đang áp dụng phổ biến kỹ thuật thụ tinh nhân tạo. Ngoài ra, phương pháp thụ tinh nhân tạo giúp phòng tránh một số bệnh truyền nhiễm lây qua đường phối giống trực tiếp, mang lại lợi ích kinh tế hơn hẳn so với các phương pháp phối giống khác. Đặc biệt, hiện nay, dịch tả lợn châu phi diễn biến khó kiểm soát, rất dễ lây lan dịch bệnh bằng phương pháp phối giống trực tiếp. Để thụ tinh nhân tạo được thành công, nâng cao năng suất sinh sản, cần tuân thủ những nguyên tắc cơ bản, đặc biệt là vấn đề vệ sinh trong sản xuất tinh, chăm sóc quản lý lợn đực giống cũng như quy trình huấn luyện và khai thác tinh lợn đực giống.
Ảnh: Kỹ thuật viên đang huấn luyện lợn đực giống
1. Huấn luyện lợn đực giống
a) Tuổi huấn luyện: Đạt từ 05 đến 06 tháng tuổi và trọng lượng đạt từ 40 đến 50 kg.
b) Điều kiện huấn luyện
- Tạo giá nhảy: Vật liệu làm giá có thể bằng sắt, gỗ hoặc xi măng. Yêu cầu giá nhảy phải chắc chắn, hai bên giá nhảy có 02 cái chồi để cho lợn gác chân.
Ảnh: Giá nhảy bằng sắt
- Nơi huấn luyện: có thể huấn luyện lợn đực giống tại phòng huấn luyện riêng hoặc huấn luyện tại chuồng. Tuy nhiên, cần phải đảm bảo an toàn cho lợn đực giống và người huấn luyện.
- Người huấn luyện: Phải có tính kiên nhẫn, chịu đựng.
- Dụng cụ huấn luyện: Tinh nguyên, găng tay.
c) Phương pháp huấn luyện
- Cho lợn đực làm quen với nơi huấn luyện và giá nhảy.
- Tạo phản xạ và kích thích tính hăng cho lợn bằng những kích thích như tiếng động, xoa bóp. Nếu thuận tiện và cần thiết thì có thể dùng một lợn cái để làm mồi kích thích lợn đực.
- Khi lợn đực đã có phản ứng ham muốn đưa con cái lên trên giá nhảy hoặc nhốt phía dưới giá và tiếp tục làm những động tác hay tạo những âm thanh kích thích tính ham muốn nhảy lên giá của con đực. Sau khi lợn đực đã nhảy giá và chúng ta lấy được tinh dựa vào lợn cái mồi thì những lần sau cố gắng hạn chế dùng lợn cái mồi.
- Giá nhảy có thể tẩm những chất kích thích tính dục của con đực như: nước tiểu, chất tiết của lợn cái động dục hay tinh dịch của con lợn đực khác hoặc các chất kích thích tổng hợp.
- Khi lợn đực đã đi quanh giá nhảy, người huấn luyện hãy làm những động tác hay tạo những âm thanh kích thích tính ham muốn nhảy lên giá của con đực.
- Thời gian huấn luyện: Mỗi ngày khoảng 15 phút vào buổi sáng, nếu thời tiết mát và lợn có sức khoẻ tốt thì buổi chiều huấn luyện tiếp 15 phút.
- Không cho lợn ăn no trước khi huấn luyện.
- Tuỳ từng cá thể, thời gian huấn luyện nhanh chậm khác nhau. Thông thường, sau từ 2 đến 4 tuần, lợn sẽ thành thạo.
2. Khai thác tinh lợn đực giống
a) Chuẩn bị dụng cụ khai thác tinh
- Các dụng cụ cần thiết để lấy tinh lợn đực bao gồm: Ly đựng tinh trùng, giấy lọc (miếng lọc), găng tay cao su y tế.
- Trước khi tiến hành lấy tinh lợn đực cần điều chỉnh nhiệt độ nước ở khay làm ấm từ 36℃ đến 38℃.
- Chuẩn bị hỗn hợp nước cất và môi trường pha tinh rồi đặt vào khay làm ấm. Môi trường pha tinh trong hỗn hợp trên phải tan hoàn toàn.
- Sử dụng giấy lọc loại dùng một lần phủ lên ca lấy tinh và buộc chặt lại bằng dây thun.
b) Cách lấy tinh
Đuổi lợn đực lên ô khai thác đã chuẩn bị giá nhảy, dùng tay bóp nhẹ vào cơ quan sinh dục cho nước tiểu thoát ra, sau đó, kích thích cơ quan sinh dục cho dương vật thò ra, tay trái cầm bình nước sinh lý, tay phải nắm lấy dương vật, dùng nước sinh lý rửa sạch dương vật, sau đó, rửa lại bằng dung dịch môi trường đựng sẵn trong cốc lấy tinh. Dùng tay kích thích dương vật cho lợn xuất tinh, khi hứng tinh bỏ đi phần tinh trong chỉ lấy khi tinh có màu trắng đục.
Ảnh: Khai thác tinh lợn đực giống
c) Kiểm tra chất lượng tinh
Kiểm tra tinh qua kính hiển vi, căn cứ vào chỉ số VAC để quyết định tỷ lệ pha.
Ảnh: Kiểm tra tinh qua kính hiển vi
d) Pha chế và bảo quản tinh
- Trước khi pha phải đo nhiệt độ, chênh lệch nhiệt độ tinh và môi trường không được vượt quá 1°C, rót nhẹ nhàng môi trường vào thành cốc theo tỷ lệ 1:1 rồi đảo nhẹ, lấy tinh kiểm tra lại, sau thời gian 5 phút tiếp tục pha theo tình hình thực tế.
- Tinh sau khi pha theo tỷ lệ 1:1 sẽ đem đi bảo quản trong tủ ở 17℃.
Hiện nay, Trại Giống cây trồng vật nuôi thủy sản (địa chỉ: Xóm Nà Roác, xã Bạch Đằng, huyện Hòa An) thuộc Trung tâm Khuyến nông và Giống nông lâm nghiệp là nơi uy tín cung cấp tinh lợn đực giống (nội, ngoại) trong toàn tỉnh. Số lượng tinh khai thác và xuất bán hàng tháng ra thị trường trung bình từ 350 đến 450 liều, được cấp cho các đại lý trên địa bàn tỉnh tại thành phố Cao Bằng, huyện Hòa An, huyện Thạch An, huyện Hà Quảng…